فارابی و آشتی دین و فلسفه
فارابی و آشتی دین و فلسفه
تاسیس فلسفه اسلامی
ابونصرمحمد بن محمد بن طرخان بن اوزلغ، ملقب به معلم ثانی، موسس فلسفه اسلامی و انتقال‌دهنده منطق صوری یونانی به جهان اسلام و از بزرگ‌ترین فلاسفه و دانشمندان ایرانی که در فاراب ماوراءالنهر متولد شد. فارابی برای تحصیل علوم و معارف به بغداد رفت و در محضر استادان عالی‌مقامی چون ابوبشر متّی حاضر شد. سپس به حران مسافرت کرد و در آنجا در نزد یوحنا بن حیلان (جیلان) حکیم و فیلسوف مسیحی به تکمیل علم منطق پرداخت. آنگاه برای تکمیل علوم فلسفی مجددا به بغداد بازگشت و در افکار فلسفی و منطقی (ارسطو) مطالعه و تحقیق کرد. وی سفرهایی به شام، مصر، حران و مرو داشت و در آنجا به تعلیم و تألیف مشغول بود. او در طول حیات خود شاگردان متعددی پرورش داد که از آن جمله یحیی بن عدی بود. فارابی از علم موسیقی اطلاعات زیادی داشت و کتابی هم در این فن نوشت. بیشترین آثار او در زمینه فلسفه، منطق، جامعه‌شناسی و همچنین دانشنامه‌نویسی بوده و نخستین فیلسوفی است که در دوره اسلام ظهور کرده است. از این‌رو او را «استاد الفلاسفه» نامیده‌اند. فارابی به مکتب نوافلاطونی تعلق داشت که سعی داشت تفکرات افلاطون و ارسطو را با الهیات توحیدی هماهنگ کند و در فلسفه اسلامی نیز از جمله اندیشمندان مشایی محسوب می‌شود. او را به واسطه شرح‌های ارزشمندی که بر آثار ارسطو نگاشته، «معلم ثانی» خوانده‌اند.
آثار و دیدگاه فارابی
از آثار فارابی می‌توان به: الجمع بین رایی الحکیمین، اغراض مابعدالطبیعه، احصاءالعلوم، آرا اهل المدینه الفاضله، عیون المسائل، تحصیل السعاده، رساله فی ماهیه العقل، السیاسه المدنیه، رساله فی اثبات المفارقات، کتاب الحروف، المدخل الی صناعه الموسیقی و فصوص‌الحکم اشاره کرد. فارابی در آثارش به دنبال نشان دادن یک دین جهانی فلسفه-بنیاد و اخلاق‌محور و درصدد طراحی یک مدینة فاضله بود که در آن، فضایل نظری موجب تحقق فضایل اخلاقی و فضایل اخلاقی سبب پدیدآمدن فضایل عملی هستند. آشتی دین و علم نیز از ظرفیت‌های قابل‌توجه در تفکر دینی-سیاسی فارابی برای ظهور حیات سعید اجتماعی به‌شمار می‌آید و بیهوده نیست که محسن مهدی دیدگاه فارابی را کلید سعادت در جهان معاصر و نیز در جوامع اسلامی می‌داند از آن رو که نگاه علمی به دین در چهارچوب فلسفة سیاسی، زمینه‌ساز همزیستی مسالمت‌آمیز تفکر آزاد و اعتقادات دینی است. البته فارابی متوجه شد که چنین جامعه‌ای نادر است و شرط تحقق‌یافتنش وجود مجموعه‌ای از شرایط تاریخی بسیار خاص است.
عزلت‌گزین و اهل تامل
ابونصر در سال 330 هجری قمری (941 میلادی) به دمشق رفت و به سیف الدوله حمدانی حاکم حلب پیوست و در زمره علمای دربار او درآمد. فارابی در سال 338 هجری قمری (949 میلادی) در هشتاد سالگی در دمشق از دنیا رفت. مورخان اسلامی معتقدند که فارابی فردی زاهدپیشه و عزلت‌گزین و اهل تامل بود. دوری او از امور دنیوی به حدی بود که با آن که سیف‌الدوله برایش از بیت‌المال حقوق بسیار تعیین کرده بود، به چهار درهم در روز قناعت میکرد. از جمله افرادی که به بررسی زندگی و آثار فارابی پرداخته‌اند می‌توان به مهدی الهی قمشه‌ای، نصرالله حکمت، رضا داوری اردکانی، غلامرضا جمشیدنژاد اول و مهدی برکشلی اشاره کرد.
روز 21 نوامبر مصادف با روز 30 آبان‌ماه، در تقویم ملی ایران، به عنوان روز حکمت و فلسفه به نام «روز بزرگداشت ابونصر فارابی» نام‌گذاری شده است.
| فارابی و آشتی دین و فلسفه | |
| معلم ثانی | |
| 259 هجری قمری | |
| موسیقی کبیر، آراء اهل المدینة الفاضله، احصاءالعلوم، الاحصاء و الایقاعات |
